Infectieziekten, oorlogen en natuurrampen: de afgelopen jaren werd duidelijk dat de wereld waarin we ons veilig waanden niet meer vanzelfsprekend is. Rampen hebben ons altijd verrast en zullen dat altijd blijven doen.
Zo’n overweldigende ramp overkwam Leiden op 12 januari 1807. Een vrachtschip volgeladen met buskruit ontplofte midden in het centrum. Een groot deel van de Leidse binnenstad werd verwoest. Ongeveer 160 mensen kwamen om het leven en circa 2000 raakten gewond.
In de nieuwste aflevering van MakersRadio reconstrueren we deze ramp aan de hand van ruim 200 jaar oude bronnen. We horen verhalen van mensen die de ramp van zeer dichtbij hebben meegemaakt en actief handelden in tijden van chaos. Wat te doen als de paniek toeslaat en normale wetten en regels niet meer gelden.
Amateurhistorica Arti Ponsen heeft zich de afgelopen twintig jaar verdiept in deze zwarte bladzijde uit de Nederlandse geschiedenis. Soms stuitte ze op unieke ooggetuigenverslagen die de ramp tot in detail beschrijven. “De historische sensatie loopt als een rilling over je rug. Want ze beschrijven uit de eerste hand de ellende van de Leidenaren, en dan zit je eigenlijk te janken.”
Zo hoor je onder meer het verhaal van Sebald Rau, een vijfjarige jongen die met zijn moeder en tante onder het puin lag.
“Eindelijk brachten zij het zoover dat er eene opening kwam, groot genoeg om mij, het Kind, er door te kunnen krijgen. Mama hief mij in de hoogte en toen uit de duisternis komende is mij het meest bijgebleven dat ik overal vlammende huizen zag.”
Ondanks paniek en chaos verlopen rampen vaak volgens een vaste structuur, ontdekte Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur en cultuurgeschiedenis. Ze doet onderzoek naar rampverwerking door de eeuwen heen. Volgens Jensen is de Leidse buskruitramp in veel opzichten een blauwdruk geweest voor latere rampen. “Het model heeft toen vorm gekregen.”
Deze aflevering is mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van het Leids Mediafonds.
Muziek: Blue dot session
Playlist met rampliederen
Animatievideo Leidse buskruitramp
In opdracht van Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden maakte Infofilm een animatie van de Leidse buskruitramp.